Jak podłączyć ogranicznik przepięć? Schemat

Ogranicznik przepięć to urządzenie, które chroni instalację przed chwilowymi przepięciami i skokami napięcia. Jest to element, który przydaje się przede wszystkim w czasie burzy, kiedy to wyładowania atmosferyczne mogą uszkodzić sprzęt w domu, a w skrajnym przypadku nawet całą sieć. Jak podłączać je do instalacji?

Klasy ograniczników

Zanim przystąpimy do instalacji ogranicznika musimy wiedzieć, do jakiej klasy on należy. Te, które są wykorzystywane przy niskim napięciu, czyli poniżej 1000 V dzielą się na cztery klasy nazwane kolejnymi literami alfabetu - A, B, C i D. Od jakiegoś czasu używa się też nowego nazewnictwa typów ograniczników. Są to cyfry od 1 do 3 z pominięciem typu A.

- A - montowane są na napowietrznych liniach energetycznych. Ich montażem zajmuje się firma dostarczająca energię elektryczną. Zwykły użytkownik nie ma do nich dostępu, ponieważ najczęściej montuje się je w stacjach transformatorowych.

- B (1) tzw. odgromnik - chronią instalację przed skutkami uderzenia pioruna w linię energetyczną. Ma on zmniejszyć napięcie poniżej 4 kV, choć wielu producentów deklaruje nawet 2,5 kV. Znajduje się w głównej rozdzielni. Ograniczniki tego typu mają iskierniki.

- C (2) tzw. ochronnik - służą do ochrony przed przepięciami niewielkich wartości. Ma on za zadanie ograniczyć napięcie do 1-1,5 kV. Ograniczniki te posiadają warystory.

- D (3) - wykorzystuje się je przy urządzeniach, które są wyjątkowo czułe na przepięcia. Takie ograniczniki ochraniają konkretne, pojedyncze urządzenie. Redukuje przepięcie do 0,8 kV. Może ono występować np. w listwie przepięciowej, do której jest podłączony komputer. Można je też montować w puszkach przy gniazdkach, do których będzie podłączony wyjątkowo delikatny sprzęt. Zaleca się, by ograniczniki tego typu były montowane zawsze przy podłączaniu sprzętu, w którym znajduje się dużo elektroniki i który jest wyjątkowo wrażliwy na skoki napięcia.

- B + C - ograniczniki hybrydowe, które łączą w sobie cechy aparatów klasy B i C. To właśnie one są zalecane do stosowania w indywidualnych mieszkaniach.

Ochrona kaskadowa - trójstopniowy system ochrony

Skuteczna ochrona przed przepięciami musi być wykonana kaskadowo. Oznacza to, że ograniczniki muszą być zainstalowane we właściwej kolejności, której należy się trzymać. Aparaty z poszczególnych klas montuje się tak, by stopniowo zmniejszało się napięcie na nich. W przeciwnym wypadku obciążenia cieplne mogą po prostu zniszczyć ograniczniki, a razem z nimi całą instalację.

Jak podłączyć ogranicznik przepięć

W mieszkaniach powinno się instalować ograniczniki hybrydowe typu B+C. Montuje się je po prostu w głównej rozdzielni w mieszkaniu. W przypadku domów jednorodzinnych zaleca się zainstalowanie ogranicznika typu B w głównej rozdzielni np. w piwnicy oraz ograniczników typu C na każdym kolejnym piętrze budynku.

Ogranicznik zawsze powinien znajdować się na początku ciągu elementów. Do ogranicznika należy podłączyć przewody fazowe oraz przewód ochronny. Powinien on być możliwie jak najkrótszy. Ważny jest też jego przekrój. Musi on wynosić przynajmniej 4^2 mm. Dzięki temu powinien on być w stanie poradzić sobie z nagłym skokiem napięcia. W niektórych przypadkach zaleca się nawet stosowanie grubszych przewodów. Ich długość wpływa natomiast na to, jak szybko ogranicznik będzie mógł uporać się z podwyższonym napięciem i zmniejszyć je do poziomu akceptowalnego dla instalacji.

Na schematach oznacza się poszczególne elementy w następujący sposób:

- L – przewody fazowe, liczba L1 to przewód pierwszy, liczba L2 to przewód drugi, dalsze oznaczenia w sposób analogiczny.

- PE – symbol oznaczający przewody ochronne.

- PE1 – oznacza listwę zaciskową, która służy do podłączenia przewodu ochronnego.

- N – symbol oznaczający przewody neutralne.

- N1 – listwa zaciskowa dedykowana do przewodów neutralnych.

- SPD – symbol oznaczający ogranicznik przepięciowy. Na niektórych schematach zaznacza się także typ ogranicznika.

Kwestie bezpieczeństwa

Trzeba podkreślić, że montażem ograniczników powinien zająć się wykwalifikowany elektryk posiadający odpowiednie uprawnienia i certyfikaty. Błąd przy montażu może mieć bardzo negatywne skutki, więc za wszelką cenę należy go uniknąć. Montaż ograniczników nie jest zadaniem dla amatorów i ze względów bezpieczeństwa powinien być wykonywany wyłącznie przez fachowców.

Po każdej burzy warto jest sprawdzić stan ogranicznika. Można to nawet zrobić wzrokowo. W razie wątpliwości można też zmierzyć napięcie na wejściu i wyjściu z ogranicznika. Oczywiście trzeba mieć świadomość również, że część aparatów może nie działać tak skutecznie jak zapewnia producent. Pewien błąd jest dopuszczalny. Istnieje też ryzyko, że ogranicznik dobrze spełni swoje zadanie w czasie wyładowań atmosferycznych, ale sam zostanie zniszczony. W takim wypadku powinno się go jak najszybciej wymienić na nowy. Oczywiście, powinien zająć się tym fachowiec. Również pomiędzy burzami warto regularnie sprawdzać stan tablicy rozdzielczej i wszystkich zamontowanych w niej aparatów.